Pustynia Sonora na dzisiejszym pograniczu Stanów Zjednoczonych i Meksyku była zamiaszkała przez tysiące lat. Dziś nie wiadomo kim byli ludzie żyjący na tych terenach, wiemy jednak, że w różnych okresach żyły tu różne plemiona, żadne nie pozostawiło jednak po sobie przekazów pisanych. Żadna z mieszkających tu na przestrzeni tysiącleci grup nie wykształciła pisma. Po dawnych mieszkańcach Południowego Zachodu zostały tylko ruiny ich wiosek i budowli, resztki narzędzi i broni oraz ceramika, często zadziwająco piękna i zaawansowana artystycznie i technologicznie (Zobacz mapę).
Casa Grande - ruiny osady indian Hohokam Zdjęcie: James Gordon
Ostatnia grupa opuściła te tereny jeszcze przed przybyciem Hiszpanów, najpóźniej w połowie XV wieku. Nie wiemy kim byli ci ludzie, jak brzmiał ich język, ani do jakiej grupy etnicznej należeli. Zaraz po ich zniknięciu z tych okolic, zaczęli się tu osiedlać Navajos. Navajo i Apache (plemiona bardzo blisko spokrewnione, wywodzące się z tej samej grupy etnicznej w dzisiejszej zachodniej Kanadzie) nie budowali domów ani osiedli, byli koczownikami i wielka zwarta zabudowa odkrywanych przez nich ruin wydawała im się nieprawdopodobna i zadziwiająca. Dopiero dużo później, naśladując Hiszpanów, Navajos zaczną tworzyć stałe osiedla i chodować owce i inną trzodę. Inne grupy Apaches osiądą dopiero po przeniesieniu ich siłą w połowie XIX wieku do rezerwatów we wschodniej Arizonie i w Oklahomie
Pod koniec lat 1930-tych archeolog Harold S. Gladwin na określenie dużej grupy kulturowej żyjącej na wschód od Colorado River i w dolinach rzek Gila i Salt w centralnej Arizonie, użył wyrazu z języka Indian Akimel O'odham - Hohokam, co znaczy "wszystko zużyte". Nie wiadomo dlaczego Gladwin właśnie tak nazwał jedną z najbardziej rowiniętych kultur indiańskich obszaru Wielkiego Południowego Zachodu, ale stała sie ona oficjalną nazwą tego ludu i obowiązuje do dziś.
Większość przewodników turystycznych przedstawia ruiny Casa Grande jako atrakcję leżącego tuż obok miasta o tej samej nazwie, ale ruiny znajdują się w rzeczywistości w Coolidge, kilkanaście mil na wschód od Casa Grande. Nazwa miasta pochodzi jednak od słynnych ruin, ostatni przystanek linii kolejowej Southern Pacific Railroad "Terminus", przemianowano na Casa Grande dopiero po odkryciu resztek osady Indian Hohokam.
Ruiny osady zawdzięczają swoją nazwę największej budowli kompleksu, imponującej technologicznie czteropiętrowej konstrukcji zbudowanej z materiału zwanago "caliche". Caliche to poprostu węglan wapnia, który po wypaleniu stanowi podstawę wapiennej zaprawy murarskiej. Caliche jest do dziś jednym z głównych składników cementu portlandzkiego. Niewypalony i zmieszany z wodą łączy mocno piasek, kamienie i glinę, a po wyschnięciu tworzy twardy i mocny materiał podobny do wysuszonych cegieł. Jest łatwy w użyciu i jest znany i stosowany jako materiał budowlany na całym świecie.
Wielki budynek w zbudowanym w roku 1,100 kompleksie Casa Grande był główną budowlą osady. Całość, zawierająca kilkadziesiąt domów mieszkalnych i owalny stadion do gry w piłkę, była otoczona wysokim murem. Grube w niektórych miejscach na ponad metr ściany budynków były wykończone wypolerowanym na gładko tynkiem z tego samego materiału. Nie wiadomo napewno czy Casa Grande była osadą mieszkalną, centrum religijnym czy centrum handlowym, czy może małą osadą zawierającą wszystkie te elementy. Poza ruinami i niewielką ilością ceramiki i ozdób, w Casa Grande nie znaleziono nic więcej. Miejsce to jest więc zagadką archeologiczną.
Pierwsza wzmianka o Casa Grande pochodzi od jezuity Eusebio Fransisco Kino, który jako pierwszy eksplorował tereny dzisiejszej Arizony. Ojciec Kino zorganizował ponad 40 ekspedycji z Mexico City i jest pierwszym białym człowiekiem, który w 1694 roku ujrzał ruiny osady Indian Hohokam w Casa Grande. To właśnie on, będąc pod wrażeniem skali największej budowli tego compleksu, nazwał go Casa Grande - Wielki Dom. Ojciec Kino należy do najważniejszych postaci w hiszpańskiej eksploracji Ameryki Północnej. W ciągu 24 lat niestrudzonej pracy ojciec Kino założył 24 misje, w tym najpiękniejszą ze wszystkich, misję San Xavier del Bac koło Tucson. Kino zeksplorował też prawie całe wybrzeże Californi.
Popularność ruin jako atrakcji turystycznej ustaliła się dopiero w latach 80-tych dziewiętnastego wieku, kiedy 20 mil od Casa Grande powstał przystanek przeciągniętej właśnie linii kolejowej, skąd miejscowi przedsiębiorcy szybko zorganizowali dowóz do Casa Grande wygodnym dyliżansem. Przełom wieków to okres kiedy ruiny przeżyły nawięcej wandalimu, a na ścianach budynków prawie każdego dnia pojawiały się nowe graffitti. Codziennie znikały też dziesiątki funtów gliny i kamieni zabieranych jako suweniry, podobnie jak kamienie z greckiego Akropolu. Dziś graffitti i zbieranie pamiątek są surowo zakazane, a Casa Grande decyzją prezydenta Woodrow Wilsona z 3 sierpnia 1918, jest pomnikiem narodowym.
Monument jest czynny od 9:00 rano do 5:00 po południu. Wstęp do Casa Grande Ruins National Monument wynosi $5.00 od osoby powyżej 16 lat, młodzież i dzieci poniżej 16 bezpłatnie.
1100 W. Ruins Drive, Coolidge, AZ 85128
(520) 723-3172 http://www.nps.gov/cagr/index.htm
